Przegląd Wielkopolski nr 80 (2/2008)

Stanisław Słopień, Od redaktora

Na pierwszej stronie naszej okładki zdjęcie sprzed prawie czterdziestu lat. Janina Foltyn w towarzystwie aktorów: Mitchela Kowala i Lecha Ordona podczas zdjęć do filmu Nie lubię poniedziałku. 5 maja roku 2008. w Szamotułach odbył się Jej pogrzeb. Sylwetkę Pani Janiny, której dane było sobie i drugim na pożytek przez ponad 60 lat prowadzić zespół folklorystyczny Szamotuły, przypomina w tym numerze Przeglądu Bożena Michalska.

Również 5 maja w Kórniku odprowadzaliśmy na cmentarz Jerzego Noskowiaka. I w Szamotułach, i w Kórniku wielkie rzesze przyjaciół, uczniów, wychowanków i znajomych żegnały wybitnych przedstawicieli dwóch różnych pokoleń wielkopolskich regionalistów. O Jerzym Noskowiaku – matematyku, który kochał muzykę i dzieci, mamy nadzieję napisać już po wakacjach.

Życiorysy ludzi sławnych lecz i tych mniej znanych stanowią niewyczerpane źródło inspiracji zarówno dla stowarzyszeń jak też regionalistów. Gromadzenie źródeł, opracowywanie biogramów, publikacje na łamach prasy lokalnej ale też w postaci książkowej, inicjatywy w zakresie nazewnictwa ulic, tablic pamiątkowych i pomników, wreszcie izby pamięci i muzea biograficzne to domena wielu z nich. Stad między innymi tematyka odbytego 24 maja Sejmiku Wielkopolskich Regionalistów w Gostyniu: Życiorysy Wielkopolan. Badanie. Promocja. Edukacja. Wydarzenie, z którego kilka fotografii zamieszczamy na II stronie okładki oraz relacjonujemy na stronie 74 zgromadziło ponad 60 osób z 20 stowarzyszeń regionalnych w całej Wielkopolsce. Profesorowie z Centrum "Instytut Wielkopolski" Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu: Witold Molik (dyrektor Instytutu) oraz Krzysztof Makowski omówili podstawowe zagadnienia biografistyki w Wielkopolsce. W ostatnich latach – zdaniem uczonych - Wielkopolska została zdystansowana w zakresie opracowań i publikacji regionalnych słowników biograficznych przez takie regiony jak Pomorze, Warmia i Mazury czy Białostockie. Wielkopolski słownik biograficzny z roku 1981 wymaga pilnej aktualizacji uwzględniającej wyniki badań prowadzonych w ostatnim ćwierćwieczu. Godna uwagi jest aktywność środowisk lokalnych, gdzie opracowuje się i wydaje życiorysy wybitnych Wielkopolan. Zasługi regionalistów w tym zakresie trudno przecenić, aczkolwiek nie zawsze korzystają oni w wystarczającym stopniu ze wsparcia ośrodków akademickich. Postulowano wznowienie dorocznych warsztatów sprzyjających wymianie doświadczeń oraz obustronnym inspiracjom.

W nawiązaniu do 90. rocznicy Powstania Wielkopolskiego i naszych zabiegów o włączenie do tegorocznych obchodów również tematyki Polskiego Sejmu Dzielnicowego 3-5 grudnia 1918 roku w Poznaniu publikujemy odnaleziony w archiwum Wielkopolskiego Towarzystwa Kulturalnego tekst Jerzego Ozdowskiego Sejm Dzielnicowy ziem zaboru pruskiego na tle tradycji polskiego parlamentaryzmu. Może pierwszy po latach niewoli polski sejm warto rozpatrywać również w tym kontekście? Może rzecz godna jest zainteresowania Parlamentu RP? Czy i w jakim stopniu wielkopolscy parlamentarzyści zechca w tym pomóc? Ciągle otwarty jest nasz projekt Słownik delegatów na Polski Sejm Dzielnicowy. Jego cel to popularyzacja wiedzy o historii ojczystej poprzez zbieranie informacji oraz publikowanie biogramów delegatów na Polski Sejm Dzielnicowy w Poznaniu 3-5 grudnia roku 1918. Jako punkt wyjścia przyjęliśmy listę delegatów opublikowaną w Dzienniku Polskiego Sejmu Dzielnicowego wydanym przez Drukarnię i Księgarnię św. Wojciecha w Poznaniu w roku 1918. Wobec wyczerpania nakładu reprintu (z roku 1998) tego wydawnictwa oraz braku środków na kolejne wydanie, w tym numerze Przeglądu publikujemy fotokopię fragmentów Dziennika zawierających listę delegatów. Więcej informacji o tym projekcie - na stronie 26. a także na www.wtk.poznan.pl/sd/. Zainteresowanie życiorysami delegatów wzrasta, zarówno po stronie czytelników jak i autorów. Do tego numeru wybraliśmy kolejne trzy biogramy: ks. Stefana Ludwika Bratkowskiego - delegata powiatu gnieźnieńskiego, ks. Jana Donata (delegat powiatu jarocińskiego) oraz Tadeusza Karłowskiego (powiat rawicki). Zamieszczane przez nas teksty są w zamierzeniu redakcji materiałami do przyszłego słownika.

W tym samym dziale zamieszczamy spis prac konkursowych nadesłanych w terminie 20 marca – 20 czerwca 2008 na nasze konkursy dla młodzieży szkolnej oraz publikujemy ich regulaminy. Przypomnijmy, że chodzi o konkursy: na prezentacje multimedialne Wielkopolska 1918 oraz na życiorysy Wielkopolan - delegatów na Polski Sejm Dzielnicowy w Poznaniu w grudniu 1918 roku. Ostatni termin nadsyłania prac upływa 20 listopada 2008.

Skoro mowa o rocznicach, to artykułem Marcelego Kosmana inicjujemy tematykę zbliżającego się 600-lecia bitwy pod Grunwaldem. Skłoniły nas do tego co najmniej dwa powody. Tekst powstał w związku z sesją zorganizowaną na początku czerwca 2008. przez Muzeum Literackie Henryka Sienkiewicza w Poznaniu. Po drugie podczas XVIII Wielkopolskiej Konferencji Kulturalnej 19 maja 2007. w Przygodzicach zadecydowano o włączeniu rocznicy grunwaldzkiej wiktorii do programu prac WTK na lata 2007-2010. Czy i w jakim zakresie ruch regionalny w Wielkopolsce zechce wykorzystać te rocznice do wykreowania atrakcyjnych przejawów swojego istnienia – zobaczymy. Redakcja Przeglądu będzie uczestniczyć w tych inicjatywach.

Spotkanie z rodziną Henryka Sienkiewicza oraz możliwość bezpośredniego obcowania z pamiątkami po pisarzu stało się punktem zwrotnym w życiu zmarłego przed siedmioma laty Ignacego Mosia. O nim właśnie i jego muzeum pisze Barbara Sokołowska-Hurnowicz. Kolekcjonerska pasja i determinacja w działaniu urodzonego w Ostrzeszowie bibliofila i społecznika jest udziałem także Stanisława Sroki, założyciela Stowarzyszenia im. bł. Edmunda Bojanowskiego oraz twórcy poświęconego mu muzeum w Grabonogu koło Gostynia. Zrządzeniem losu Ignacy Moś trafił w Poznaniu między innymi na Andrzeja Wituskiego, ówczesnego prezydenta miasta i dzięki zawartemu porozumieniu zbiory nie uległy rozproszeniu, stały się zaczątkiem nowej placówki kultury. Na zakończenie wizyty uczestników Sejmiku Wielkopolskich Regionalistów w Grabonogu życzyliśmy dr. Sroce, aby i jego zabiegi o żywą obecność pamiątek po twórcy ochronek dla dzieci zakończyły się pomyślnie.

Wśród regionalistów obecnych w Gostyniu byli Hanna i Józef Grajkowie z Towarzystwa Pamięci Generała Józefa Dowbora Muśnickiego w Lusowie gm. Tarnowo Podgórne, którzy prowadzą stworzone przez siebie Muzeum Powstańców Wielkopolskich. Byli też Ewa i Michał Chmielewscy z Ostrowa Wielkopolskiego, twórcy projektu Święci na polskich rozstajach - południowa Wielkopolska od lat przywracający pejzażowi tego regionu rzeźby sakralne Pawła Brylińskiego.

Nie sposób pominąć wrażeń, jakie regionaliści wynieśli ze spotkania z przedstawicielami Stowarzyszenia Miłośników Muzyki Świętogórskiej im. Józefa Zeidlera w Gostyniu, za którego sprawą Festiwal Muzyki Oratoryjnej Musica Sacromontana zdobywa nie tylko anteny radiowe i telewizyjne, lecz podbija serca mieszkańców samego Gostynia.

Kilka powyższych przykładów ilustruje, jak biografie mogą inspirować do przedsięwzięć daleko wykraczających poza tradycyjnie rozumiane zbieranie pamiątek.

Mnie zawsze się zdawało – najważniejszym czym człowiek sam jest, co własnym wysiłkiem osiągnął, a nie szperanie wśród przodków i odgrzebywanie ich zasług, ich splendorów, zamiast dbać o zdobycie szczerym, własnym wysiłkiem uznania, a choćby go i nie zdobył, choćby był pominięty, aby w swoim sumieniu miał pełne zadowolenie ze spędzonego życia, z prac poniesionych nie tylko dla swojego dobra i wygody, ale dla społeczności ludzkiej, z którą jesteśmy związani tysiącem więzów… Powyższe słowa ks. Wacława Blizińskiego wybrane przez Krzysztofa Abrama ze Wspomnień z mego życia i pracy, dedykujemy wielkopolskim regionalistom wraz z życzeniami, aby dzięki prowadzonym przez nich badaniom, promocji i edukacji ciągle powiększał się krąg ludzi, którzy zdobywają dla swego wysiłku uznanie i pełne zadowolenie.

Stanisław Słopień