Słownik delegatów na Polski Sejm Dzielnicowy

Skip Navigation LinksSłownikHasła

Przegląd haseł

ks. Ruszczyński Franciszek
Mikstadt, Powiat Ostrzeszowski, Poznańskie (obecnie: Mikstat, gm. Mikstat, pow. ostrzeszowski, woj. wielkopolskie)

Ks. Franciszek Ruszczyński urodził się 1 grudnia 1874 r. w Śremie, jako syn szewca Franciszka i Marianny z domu Wilmanowicz. Niewątpliwy wpływ na małego Franciszka i jego późniejsze życie miał wikariusz śremski ks. Piotr Wawrzyniak. Po odbyciu studiów i uzyskaniu święceń w 1899 r. na krótko został skierowany na wikariat w prymasowskim Gnieźnie, a już w 1900 r. młody kapłan po raz pierwszy trafił na ziemię mikstacką, obejmując samodzielny wikariat w Chynowie. Angażował się w działalność Towarzystwa Pomocy Naukowej, a od 1902 r. przewodniczył radzie nadzorczej Banku w Mikstacie. Widząc trudność w docieraniu z duszpasterską posługą do odległych miejscowości, proponował wyodrębnienie niezależnych parafii. Jego myśl została zrealizowana po wielu latach poprzez ustanowienie parafii: Chynowa (1920 r.), Czarnylas (1930 r.), Chojnik (1952 r.), Kaliszkowice Kaliskie (1952 r.).

W 1904 roku został powołany na komendarza do parafii św. Zofii w Sławoszewie k. Pleszewa, aby od kwietnia 1906 r. objąć parafię w Mikstacie. Jednym z pierwszych problemów, z jakimi przyszło mu się tu zmierzyć, było wprowadzenie nauki religii w języku niemieckim. Z redakcji „Dziennika Poznańskiego” sprowadził „karteczki strajkowe”, które wydawał rodzicom dzieci uczęszczających do mikstackiej szkoły. Wszystko to doprowadziło do wybuchu strajku szkolnego, który trwał do czerwca 1907 roku. Wyrokiem Izby Karnej Sądu w Ostrowie Wielkopolskim skazano ks. Ruszczyńskiego na karę 200 marek grzywny z zamianą na 20 dni więzienia oraz 300 marek kosztów sądowych. Wyrok ten nie złamał młodego proboszcza, a wprost przeciwnie – jeszcze zwiększył jego zaangażowanie nie tylko w sprawy oświatowe. W 1909 r. doprowadził do włączenia biblioteki mikstackiej w skład Towarzystwa Czytelni Ludowych, a w latach następnych utworzył biblioteki w Komorowie i Przedborowie. Organizował także uroczyste akademie na cześć Tadeusza Kościuszki i Henryka Sienkiewicza. Poświęcał się również sprawom gospodarczym – objął od 1906 r. funkcję dyrektora Banku w Mikstacie. Pod jego rządami Bank rozkwitał, zwiększając dwukrotnie fundusz udziałowy i trzykrotnie kwotę depozytów. W tym też czasie Bank miał największą liczbę członków udziałowców, równą prawie liczbie mieszkańców miasta. W 1906 r. ks. Ruszczyński założył Kółko Rolnicze w Komorowie, a w 1907 r. reaktywował działalność Towarzystwa Przemysłowego. W obu organizacjach pełnił funkcję prezesa. Największym jego dziełem pozostałym do dziś jest budowla neorenesansowej fary mikstackiej. Przygotowania do tej inwestycji rozpoczął już w 1907 roku. Elementem przyśpieszającym podjęcie decyzji było wybudowanie przez społeczność żydowską w końcu 1905 r. nowej synagogi w Mikstacie przy dzisiejszej ul. Chopina. Jednak proces inwestycyjny napotykał trudności. Jedną z nich był fakt, że największym zrozumieniem i hojnością wykazywali się, jak to często bywa, tylko najubożsi mieszkańcy. Ponadto architekt Heliodor Matejko, któremu zlecił projekt, zmarł, nie dokończywszy prac. Stąd prace projektowe od 1910 r. zlecił architektowi Marianowi Andrzejewskiemu z Poznania. W lipcu 1913 r. przeniesiono nabożeństwa do kościoła św. Rocha i rozpoczęto prace rozbiórkowe starej, drewnianej fary. Budowę ukończono w 1914 roku. W dniu 20 października 1918 r. nową świątynię konsekrował prymas Polski abp E. Dalbor. Była to uroczystość o charakterze religijnym oraz patriotycznym. Wówczas to po raz pierwszy w Mikstacie powiewały na budynkach biało-czerwone flagi. Ks. Ruszczyński w tym czasie włączył się w wir wydarzeń politycznych. W dniu 12 listopada 1918 r. został wybrany do Rady Robotniczo-Żołnierskiej, która przejęła władzę w mieście z rąk niemieckiego burmistrza Edelscharfa. 14 listopada 1918 r. tymczasowy Komisariat Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu wydał odezwę w sprawie przeprowadzenia wyborów delegatów do Polskiego Sejmu Dzielnicowego. Zebranie wyborcze w Mikstacie zwołano w reprezentacyjnej sali hotelu Julii Domańskiej, przy Rynku. Na tym wiecu delegatem na Sejm z Mikstatu został wybrany ks. Ruszczyński. Jego wybór stanowił ukoronowanie działalności i jednocześnie był dowodem wielkiego zaufania, jakim obdarzali go mikstaczanie. Po powrocie z Poznania ks. Ruszczyński zwołał w sali hotelu Julii Domańskiej zebranie mieszkańców, na którym zdał wyborcom relację ze swojego posłowania na Sejm. W grudniu 1918 r. przystąpił wraz ze Stefanem Szymanowskim do organizowania kompanii mikstackiej, która wzięła udział w Powstaniu Wielkopolskim na południowym odcinku frontu. W oddziale tym znaleźli się m.in. jego uczniowie uczestniczący w strajku szkolnym w 1906 roku. Jeszcze w 1919 r. wydał drukiem „Historię miasta Mikstata” oraz kupił od opuszczającego miasto niemieckiego kierownika szkoły Hoffmeistra dom, do którego sprowadził siostry zakonne ze Zgromadzenia Franciszkanek Rodziny Maryi.

Na wiosnę 1920 r. ks. Ruszczyński opuścił Mikstat i objął w Czempiniu parafię św. Michała Archanioła. Również po przejściu do Czempinia rozwijał prace społeczne. W 1923 r. wydał popularną „Historię Czempinia”. W czasie okupacji hitlerowskiej został w początkach 1940 r. aresztowany i internowany w obozie przejściowym w Lubiniu. Po zwolnieniu w 1941 r. wysiedlony został do Krakowa, gdzie przebywał do marca 1945 r. Po powrocie ponownie kontynuował pracę duszpasterską w Czempiniu, otrzymał tytuł radcy duchownego i dziekana czempińskiego. W dowód zasług został obdarzony godnością kanonika honorowego Kapituły Metropolitalnej w Poznaniu. U schyłku pracowitego życia przeszedł w 1959 r. na emeryturę. W półtora roku później umarł 28 stycznia 1961 r. Pochowany został przy wejściu na czempiński cmentarz. Jego działalność w sferze duszpasterskiej, oświatowej, gospodarczej i politycznej, szczególnie rozpoczęta sto lat temu w Mikstacie, świadczy o jego wielkości.