Słownik delegatów na Polski Sejm Dzielnicowy

Skip Navigation LinksSłownikHasła

Przegląd haseł

Kupś Stanisław
Winnagóra, Powiat Średzki, Poznańskie

Stanisław Kupś urodził się 7 kwietnia 1879 roku w Krzywej Górze powiat Września, gdzie jego ojciec był robotnikiem rolnym. Szukając lepszych warunków pracy, liczna rodzina młodego Stanisława często zmieniała miejsce zamieszkania. Zawsze jednak były to wielkopolskie majątki ziemskie. W czasie pobytu w Gorzycach gmina Miłosław Stanisław przez osiem lat chodził do tamtejszej szkoły, wykazując się bardzo dobrymi wynikami w nauce. Na zdobycie przez niego dalszego wykształcenia rodziny jednak nie było stać. Od szesnastego roku życia sam Stanisław zaczął pracować w różnych gospodarstwach na terenie powiatów wrzesińskiego (Łagiewniki) i średzkiego (Chudzice). Po ukończeniu dwudziestu lat został wcielony do wojska niemieckiego i stacjonował w 162 pułku piechoty w mieście Lubeka. Dzięki dobrej znajomości języka niemieckiego służba wojskowa przebiegała mu bez żadnych problemów. Po dwóch latach wrócił do rodziny przebywającej w Chudzicach gmina Środa, gdzie zaczął także znowu pracować. Wkrótce również założył własną rodzinę żeniąc się z córką robotnika rolnego z Pałczyna gmina Miłosław. Pracował znowu w różnych gospodarstwach na terenie powiatów Witkowo i Września. W czasie jednego ze spotkań rodzinnych zetknął się z polską Gazetą Grudziądzką. Odtąd stał się jej zagorzałym zwolennikiem i niezwykle aktywnym propagatorem. Często doprowadzał do sytuacji, że wszyscy mieszkańcy wsi, w której aktualnie mieszkał, abonowali tę gazetę. Równocześnie powiększała się jego rodzina. W roku 1908, pomimo że St. Kupsiowi w Wielkopolsce powodziło się stosunkowo nieźle, wyjechał do pracy w Westfalii, gdzie już przebywał jego brat. Rodzina Stanisława tęskniła jednak za rodzinnymi stronami i po upływie roku postanowiła wrócić na teren powiatu średzkiego. Najpierw zamieszkali w Olszewie gmina Środa, a Stanisław najął się do pracy w pobliskim Ruszkowie. Następnego roku rodzina podjęła istotną decyzję życiową o przeniesieniu się do majątku Winna Góra, którego właścicielem był wówczas prawnuk po kądzieli generała Jana Henryka Dąbrowskiego – Henryk Mańkowski. Od tego roku (1910) aż do śmierci w 1948r. majątek ten stanie się stałym miejscem pracy zawodowej i społecznej Stanisława Kupsia. Zatrudniony był w charakterze samodzielnego palacza – maszynisty. Praca ta była bardzo absorbująca, długotrwała, ale dawała możliwości dokształcania się. W ogóle rodzina Stanisława była zadowolona z warunków życia w Winnej Górze. Na miejscu był kościół i ochronka, a do miasta Miłosławia było bardzo blisko. Właściciel majątku dbał o pracowników. Tutaj Stanisław Kupś w pełni rozwinął swoje możliwości na różnych odcinkach pracy społecznej i oświatowej. Były one tak liczne, że pozostaje jedynie chronologicznie wymienić najważniejsze sprawy, w które się angażował. Zaczął od zjednywania abonentów Gazety Grudziądzkiej i po trzech latach wszystkie 56 rodzin w Winnej Górze już posiadały to przydatne czasopismo polskie. Wyjątkowo nie był on założycielem w Winnej Górze filii Katolickiego Towarzystwa Robotników Polskich, ale już wkrótce stał się jego głównym aktywistą, wygłaszającym na każdym zebraniu odpowiednie pogadanki. Jako sekretarz tego Towarzystwa, współpracując z miejscowym księdzem kanonikiem Poturalskim, rozwinął bardzo szeroką pracę oświatową wśród licznych (225 osób) członków tej lokalnej organizacji chadeckiej. Tok tych prac zakłócił wybuch I wojny światowej, ale na skutek inwalidztwa (chora noga) Stanisław Kupś uniknął skierowania na front rosyjski. Będąc nadal sekretarzem i skarbnikiem wspomnianego Towarzystwa w Winnej Górze, co tydzień wysyłał wszystkim jego członkom, przebywających na różnych frontach wojennych, gazetę związkową „Robotnik”. Równocześnie, a pozostało to w jego obowiązkach na jeszcze kilkanaście lat, był bibliotekarzem Czytelni Parafialnej (w niedzielę) oraz członkiem miejscowej Rady Parafialnej. Pod koniec 1918r. na zebraniu ludności polskiej w Środzie wybrano go delegatem na Polski Sejm Dzielnicowy w Poznaniu. Stało się tak, pomimo że Winną Górę reprezentował w tym zgromadzeniu wspomniany już Henryk Mańkowski. W czasie obrad Sejmu St. Kupś interesował się głównie obroną interesów robotników rolnych i programem w tych kwestiach głoszonym, w imieniu sejmowej Komisji dla spraw społecznych i robotniczych, przez księdza patrona Adamskiego. Szczególnie utkwiły naszemu delegatowi słowa o pragnieniu zapewnienia zupełnej swobody zrzeszania się robotników w związkach zawodowych.. Toteż natychmiast po obradach Sejmu St. Kupś przystąpił do zorganizowania w Winnej Górze wielkiej filii Zjednoczenia Zawodowego Polskiego, liczącego ponad 400 członków. Po wyborach, na początku stycznia 1919r., St. Kupś został prezesem tej filii związkowej. Na tym stanowisku prowadził politykę rozsądną, wyważoną, godzącą interesy różnych grup. Dzięki temu, jak również zaufaniu wśród różnych środowisk, udało mu się zneutralizować „dziki” strajk, jaki wiosną 1920r. wybuchł w rejonie Winnej Góry i w kilkunastu innych miejscach. W dowód uznania Kupś od 1925r. był najpierw członkiem Zarządu, a potem prezesem Zarządu Okręgowego Katolickiego Towarzystwa Robotników Polski na region wrzesiński i często wygłaszał pouczające referaty. Oprócz działalności związkowej, w okresie międzywojennym, St. Kupś angażował się także do innych prac społecznych. Był więc członkiem Zarządu Kasy Chorych, Rady Szkolnej, skarbnikiem lokalnej Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, członkiem Okręgowej Komisji Ziemskiej w Poznaniu, radcą sierot przy Sądzie Grodzkim w Środzie, członkiem Rady Gromadzkiej w Winnej Górze i Rady Gminy w Środzie. W 1935 roku Instytut Socjologii Wsi Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie ogłosił konkurs ogólnopolski na życiorysy społecznego działacza wiejskiego. Stanisław Kupś wziął w nim udział jako reprezentant robotników rolnych powiatu średzkiego. Jego opracowanie zostało docenione, nagrodzone i ukazało się w specjalnym dwutomowym wydawnictwie. Korzystałem z niego przy pisaniu powyższych informacji. Ostatnie lata życia St. Kupsia to głównie ciężki okres okupacji. Do końca życia pozostał w Winnej Górze i po śmierci w 1948 roku pochowano go na tamtejszym cmentarzu. Opracował: Stanisław Frankowski, Średzkie Towarzystwo Kulturalne. Publ. PW 2007 nr 4