Słownik delegatów na Polski Sejm Dzielnicowy

Skip Navigation LinksSłownikHasła

Przegląd haseł

ks. Gutsche Maksymilian
Panigródz, Powiat Wągrowiecki, Poznańskie

Maksymilian Gutsche urodził się 10 października 1869 r. w Brudzewie pow. kaliski, w ówczesnym zaborze rosyjskim, w rodzinie pochodzenia niemieckiego. Był synem Józefa, rentiera zamieszkałego w Ostrowie Wlkp.

Od 1881 r. uczęszczał do gimnazjum w Ostrowie Wlkp., gdzie w 1890 r. złożył egzamin maturalny. Po studiach w Seminarium Duchownym w Poznaniu i Gnieźnie, w 1894 r. przyjął święcenia kapłańskie. Następnie był wikariuszem w Trzemesznie, Grodzisku, katedrze gnieźnieńskiej i Łobżenicy. W 1901 r. objął parafię w Panigrodzu, gdzie pozostawał do śmierci w 1926 r.

Mimo swego niemieckiego rodowodu występował w obronie polskości i stąd władze pruskie uważały go za renegata. W 1900 r. wszedł w skład Komitetu Jubileuszowego obchodów 900-lecia utworzenia archidiecezji gnieźnieńskiej. W tym samym roku był współorganizatorem wiecu w obronie języka polskiego. 26 lutego 1905 r. przemawiając na wiecu wyborczym w Kcyni, zachęcał do szerzenia oświaty w języku polskim i do zapisywania się do polskiej spółki Rolnik w Kcyni. Zapisało się wtedy 15 nowych członków. W 1906 r. na zebraniu w Kcyni nawoływał do podpisywania rezolucji przeciwko wprowadzeniu języka niemieckiego w nauczaniu religii. W latach 1905 – 1906 był członkiem narodowo-demokratycznej organizacji Straż, pełniąc w niej funkcję komisarza. W 1904 i 1908 r. wybierano go na polskiego elektora z pow. wągrowieckiego do sejmu pruskiego. Należał do polskiego komitetu wyborczego na pow. wągrowiecki i aktywnie uczestniczył w propagowaniu polskich kandydatów w okresie kampanii wyborczych, m.in. na zebraniu wyborczym w Gołańczy w 1912 roku. W roku 1913 przemawiał na wiecu protestacyjnym w Gołańczy przeciw pruskim ustawom wywłaszczeniowym. W listopadzie 1918 r. wybrany został na delegata na Polski Sejm Dzielnicowy w Poznaniu oraz powołany w skład Polskiej Rady Ludowej pow. wągrowieckiego. Kiedy 25 maja 1919 r. na rynku w Wągrowcu odbyła się uroczysta przysięga oddziałów Straży Ludowej, ks. dziekan wygłosił płomienne kazanie „zagrzewając wszystkich druhów do obrony Ojczyzny”.

W Panigrodzu ks. Gutsche angażował się w sprawy wsi, parafii i środowiska. Najpierw uporządkował gospodarstwo parafialne, gdzie podjął stawianie budynków inwentarskich i domów dla robotników. Codziennie doglądał swych posiadłości. Nazwisko panigrodzkiego proboszcza można znaleźć na liście członków i działaczy wielu organizacji społecznych i rolniczych. Ks. Gutsche nie zaniedbywał swoich obowiązków parafialnych i duszpasterskich. Przyczynił się do rozbudowy pochodzącego z 1830 r. miejscowego kościoła pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela. W 1913 r. do kościoła dobudowano zakrystię i kruchtę.

W latach 1908 – 1910 był inicjatorem utwardzenia drogi do Panigrodza. Pod przewodnictwem ks. dziekana Spółka Drenarska w pobliskim Czerlinie zmeliorowała w latach 1906 – 1913 kilkaset hektarów ziemi. Zainicjowana przez księdza budowa Domu Katolickiego trwała tylko kilka miesięcy. Oddanie go do użytku było wielkim wydarzeniem dla wsi. Odtąd ważniejsze parafialne, rodzinne, a także narodowe uroczystości mogły odbywać się w tym budynku. Wokół Domu Katolickiego skupiało się całe życie społeczno-kulturalne parafii. W nim odbywały się zebrania i imprezy związków młodzieży, stowarzyszeń robotników i rolników. Mury tego domu pamiętają również liczne obchody świąt i rocznic narodowych, np. 100-lecie śmierci Tadeusza Kościuszki, przypomniane uroczyście w 1917 roku. W zebraniach i uroczystościach zawsze uczestniczył ks. Gutsche.

Najważniejszą jednak dla niego sprawą było założenie w Panigrodzu Kółka Rolniczego, które z inicjatywy proboszcza powstało 14 grudnia 1913 roku. Po uroczystym poświęceniu Domu Katolickiego odbyło się zebranie założycielskie Kółka Rolniczego dla parafii panigrodzkiej. Na prezesa wybrano jednogłośnie ks. proboszcza. Odtąd organizowane były comiesięczne zebrania członków, na których wygłaszano wykłady o treści rolniczej, społeczno-ekonomicznej i ogólnonarodowej. Ks. Gutsche nie szczędził sił dla upowszechniania nowoczesnych metod gospodarowania, wygłaszając na zebraniach tematyczne prelekcje i demonstrując swe plantacje i budynki inwentarskie. Za jego przykładem rolnicy z Panigrodza poprawiali efekty swej pracy.

Ks. Gutsche był prezesem kółka w Panigrodzu do roku 1926, a więc do swej śmierci. W 15. rocznicę istnienia kółka, w 1928 r., tak o założycielu mówił jego następca Michał Hanyżewski: „Ks. Gutsche szerzył pomiędzy rolnikami oświatę, starał się wyjaśniać jak uprawiać ziemię ukochaną, przedstawiał jak i ile należy stosować sztucznych nawozów, jakiego rodzaju one być powinny. Jemu właśnie zawdzięczamy dzisiaj rozwój naszej pracy i dobrobyt”. Słowa te zostały zapisane w zachowanej do dziś księdze protokołów Kółka Rolniczego w Panigrodzu.

Ks. proboszcz Maksymilian Gutsche zmarł w Panigrodzu 16 listopada 1926 roku. Jego pogrzeb był wyrazem hołdu oddanego osobie i dziełu tego wielkiego społecznika i gospodarza w sutannie. Pochowany został na cmentarzu przykościelnym w Panigrodzu, gdzie do dziś znajduje się nagrobek.

Adam Kusz, Ks. Maksymilian Gutsche (1869 – 1926) delegat na Polski Sejm Dzielnicowy w 1918 r. "Przegląd Wielkopolski" nr 1/2006.

Źródła

Literatura:

Księga protokołów Kółka Rolniczego w Panigrodzu
M. Augustyn, Dwaj księżą społecznicy, w: Myśl Społeczna nr 44, 1984
J. Kozłowski, Ks. Maksymilian Gutsche, w: Księżą społecznicy w Wielkopolsce 1894 – 1919. Słownik biograficzny, t. 1, Gniezno 1992, s. 258-259.

Opracowanie

Adam Kusz